آیات قرآن درباره توحید افعالی

اقسام توحید

۲. توحید افعالی

قُلِ اللَّهُمَّ مَالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِی الْمُلْكَ مَنْ تَشَآءُ وَتَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشَآءُ وَتُعِزُّ مَن تَشَآءُ وَتُذِلُّ مَن تَشَآءُ بِیدِكَ الْخَیرُ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ (۲۶)
بگو: خدایا! ای مالک همه‌ی موجودات! به هر که خواهی حکومت می‌دهی و از هر که خواهی حکومت را می‌گیری، و هر که را خواهی عزت می‌بخشی و هر که را خواهی خوار و بی‌مقدار می‌کنی، هر خیری به دست توست، یقیناً تو بر هر کاری توانایی. (آل عمران، ۲۶)

توضیح:

توحید افعالی خداوند، مصداق تسبیح مبارک «لاحَولَ و لاقُوّه إلاَّ بِالله» است؛ یعنی تنها مؤثر در عالم خداوند است؛ به عبارت دیگر، هر فعل و حرکت و اثری که در جهان هستی است، از اراده و مشیت خدا سرچشمه می‌گیرد و هیچ موجودی نمی‌تواند مستقلاً و بدون اتکا به اراده‌ی او کاری انجام دهد. البته این موضوع با آزادی اراده و اختیار انسان‌ در انجام کارها منافات ندارد؛ زیرا همین آزادی را نیز خداوند به ما داده است. گفتنی است توحید افعالی فروع و شاخه‌های فراوانی چون توحید در عبادات، اطاعت، محبت، رازقیت و ... دارد که باور به آن آثار و برکات معنی فراوانی در زندگی انسان دارد. در آیات مذکور، مظاهری از توحید افعالی ذکر شده است.

حدیث:

امام کاظم(ع): «لَا یَکُونُ شَیْ‏ءٌ إِلَّا مَا شَاءَ اللهُ وَ أَرَادَ وَ قَدَّرَ وَ قَضَى؛ هیچ چیزی صورت نمی‌گیرد؛ مگر آن‌که خداوند آن را اراده کرده است.» کافی: ج ۱ ص۸۸ ح ۵.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت

محمد حاج ابوالقاسم و سیدمهدی هاشمی