اسلام دین اعتدال

نعمت غریزه جنسی

غریزه جنسی، یکی از نیرومندترین غرایز آدمی است که در دوران کودکی نهان است، ولی اندک اندک در دوران نوجوانی و بلوغ آشکار می گردد. شکوفایی این غریزه، کم کم با هزاران تصور و احساس دیگر همراه می شود و پس از مدتی، تقریبا بر وجود آدمی سیطره می یابد. البته این نیرومندی به معنای غیر قابل کنترل بودن آن نیست، بلکه این غریزه را با تقویت اراده و ایمان می توان کنترل کرد. غریزه جنسی بزرگ ترین نیرویی است که بر جسم و جان جوانان حکومت می کند و نیرومندترین انگیزه ای است که اندیشه و افکار آنان را برمی انگیزاند. عمل این غریزه آن قدر نیرومند است که در واقع مرکز تحریک مستقیم برای تمام آرزوهای اعضای مختلف بدن می گردد. اما بدون تردید غریزه جنسی در انسان واقعیتی است که بدون فایده و حکمت آفریده نشده است. از جمله فایده های غریزه جنسی، آرامش روحی، فراهم کردن زندگی اجتماعی زناشویی و برخورداری انسان از لذّت های جنسی مشروع است.
غده های جنسی که تأمین کننده نیازهای غریزه جنسی هستند، نه تنها برای حفظ نسل و نژاد وظیفه بزرگی دارند که در تشدید فعالیت های فیزیولوژیکی، روانی و معنوی انسان نیز مؤثرند. از میان مردانی که غده های جنسی آن ها برداشته شده است، هیچ گاه انسان ها و دانشمندان بزرگ پیدا نمی شود. برداشتن غده های جنسی، باعث تغییراتی در حالت های روانی می گردد و شخصیت چنین افرادی رفته رفته فرسوده می شود. زنان نیز پس از بیرون آوردن غدد جنسی افسرده می شوند و قسمتی از فعالیت های فکری و حس اخلاقی خود را از دست می دهند.[١]

افراط و تفریط ها نسبت به غریزه جنسی

در طول تاریخ حیات انسان، در مواجهه با غریزه جنسی، رویکردهای افراطی و تفریطی، ظاهر گشته است. نمونه برجسته رویکرد تفریطی را می توان در برخی محافل مذهبی مسیحی دید. به گونه ای که آمیزش جنسی در بین روحانیان و مقدّسان مسیحی عملی پلید به شمار می آید. در مسیحیت، شرط وصول به مقامات روحانی و کلیسایی را، آلوده نشدن به زن در تمام مدّت عمر می دانند و پاپ از میان چنین افرادی انتخاب می گردد.
شهید مطهری در این رابطه می گوید: «براى ما مسلمانان كه علاقه دو همسر را به یكدیگر یكى از نشانه ‏هاى بارز وجود خداوند مى ‏دانیم[٢] و نكاح را سنّت و تجرد را یك نوع شرّ حساب مى ‏كنیم، هنگامى كه مى ‏خوانیم یا مى ‏شنویم بعضى از آیین ها علاقه جنسى را ذاتاً پلید و آمیزش جنسى را- ولو با همسر شرعى و قانونى- موجب تباهى و سقوط مى‏ دانند، دچار تعجب مى ‏شویم. عجب‏ تر آن كه مى ‏گویند دنیاى قدیم عموماً گرفتار این وهم بوده است. برتراند راسل، فیلسوف اجتماعى مشهور معاصر، مى ‏گوید: عوامل و عقاید مخالف جنسیت در اعصار خیلى قدیم وجود داشته و به خصوص در هر جا كه مسیحیت و دین بودا پیروز شد عقیده مزبور نیز تفوّق یافت. وستر مارك مثال هاى زیادى از این فكر عجیب مبنى بر این كه چیز ناپاك و تباهى در روابط جنسى وجود دارد ذكر مى ‏نماید. در آن نقاط دنیا نیز كه دور از تأثیر مذهب بودا و مسیح بوده است، ادیان و راهبانى بوده ‏اند كه طرفدارى از تجرّد مى ‏كرده ‏اند، مانند اسنیت ها در میان یهودیان ... و بدین طریق یك نهضت عمومى ریاضت در دنیاى قدیم ایجاد شد. ...این عقیده قرن ها وجدان انبوه عظیمى از افراد بشر را تحت نفوذ ترس ‏آور و نفرت‏ انگیز خود قرار داده و به عقیده روان كاوان نفوذ این عقیده اختلالات روانى و بیماری هاى روحى فراوانى را موجب شده است كه از این جهت مانند ندارد».[٣]
در مقابل چنین رویکرد تفریطی، رویکرد افراطی گروهی از دانشمندان و فیلسوفان غربی در برخورد با غریزه جنسی است. آن ها منشأ بسیاری از بدبختی های انسان را، محدودیت ارضای غریزه جنسی و سعادت او را، ارضای هر چه بیش تر این غریزه می دانند (چنان چه پیش از این اشاره شد). دیدگاه های فروید و راسل درباره غریزه جنسی، دو نمونه برجسته از رویکرد افراطی در مواجهه با این غریزه است.[٤] بنا بر این مطالبى كه درباره پلیدى علاقه جنسى و آثار ناشى از آن گفتیم مربوط به گذشته دنیاى غرب بود. دنیاى غرب در زمان حاضر در زمینه اخلاق جنسى نسبت به گذشته به اصطلاح یك دور ١٨٠ درجه ‏اى زده است؛ امروز همه سخن از تقدیس و احترام علائق و روابط جنسى و لزوم آزادى و برداشتن هر قید و بندى در این زمینه است. در گذشته آنچه گفته شده است، به نام دین بوده و امروز نقطه مقابل آن ها به نام علم و فلسفه پیشنهاد مى ‏شود. بدبختانه ما از ضرر افكار قدیم غربی ها با همه ضعیف بودن وسایل ارتباطى میان اقوام و ملل مصون نماندیم و كم و بیش در میان ما رخنه كرد، اما افكار جدیدشان در اوضاع و احوال حاضر، سیل آسا به سوى ما روان است.‏[٥]

اسلام دین تعادل

در بینش اسلامی، برخورد افراطی و تفریطی با واقعیت های جهان هستی، امری مردود است. از امیر مؤمنان حضرت علی علیه السلام نقل شده است: «لَا تَرَى الْجَاهِلَ إِلَّا مُفْرِطاً أَوْ مُفَرِّطاً». جاهل را نمی بینی مگر این که یا دچار افراط و یا دچار تفریط است.[٦] برخوردهای افراطی و تفریطی در رویارویی با واقعیتی به نام غریزه جنسی نیز حاکی از نشناختن غریزه جنسی است. برخلاف دو رویکرد افراط و تفریط گونه با غریزه جنسی در غرب، در فرهنگ اسلامی، رویکردی اعتدالی، همراه با پذیرش واقعیت و شناخت دقیق حقیقت غریزه جنسی دیده می شود؛ به گونه ای که هم شهوت گرایی و برخورد افراطی با غریزه جنسی و هم برخورد تفریطی یعنی عزلت گزینی، رهبانیت و عدم استفاده مطلق از لذت های جنسی مشروع، در اسلام مردود است. بزرگ ترین پرتگاهی که در راه زندگی جوانان وجود دارد و اغلب سبب سقوط آنان می شود، تند روی در اِعمال بعضی از غرایز، به ویژه غرایز جنسی است و هدف برنامه های دینی، تعدیل کردن این خواهش هاست، نه سرکوب آن ها. تعدیل غریزه جنسی نخستین و اساسی ترین پایه تربیت نسل جوان است. یکی از طبیعی ترین و اساسی ترین برنامه های دینی اسلام برای تعدیل غریزه جنسی، ازدواج و ارضای این غریزه از راه مشروع و معقول است.[٧]
برخی از افراد که اطلاع ناچیزی از دین اسلام دارند، با شنیدن واژگانی چون زهد، آخرت طلبی، عدم تعلّق و وابستگی به دنیا و ...، و یا با دیدن برخی از احکام خاص که متعلّق به زمان های خاص و محدودی است مثل امساک از عمل زناشویی در هنگام روزه یا مناسک حج و عمره، گمان می کنند که نظر اسلام بیشتر متمایل به رهبانیّت و سرکوب غرایز دنیوی و جنسی است، در حالی که اسلام به شدّت با این نگاه مخالف بوده و به همان میزانی که شهوت پرستی را مردود می داند، با رهبانیّت و سرکوب غرایز انسان نیز مخالف است.
در اسلام كوچك ترین اشاره‏ اى به پلیدى علاقه جنسى و آثار ناشى از آن نشده است. اسلام مساعى خود را براى تنظیم این علاقه به كار برده است. از نظر اسلام روابط جنسى را فقط مصالح اجتماعى حاضر یا نسل آینده محدود مى ‏كند و در این زمینه تدابیرى اتخاذ كرده است كه منجر به احساس محرومیت و ناكامى و سركوب شدن این غریزه نگردد. از نظر اسلام علاقه جنسى نه تنها با معنویت و روحانیت منافات ندارد، بلكه جزء خوى و خلق انبیاست.

در حدیثى مى ‏خوانیم: «مِنْ اخْلاقِ الْانْبِیاءِ حُبُّ النِّساءِ». رسول اكرم صلّى الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام، طبق آثار و روایات فراوان كه رسیده است، محبت و علاقه خود را به زن در كمال صراحت اظهار مى ‏كرده‏ اند و برعكس، روش كسانى را كه میل به رهبانیت پیدا مى‏ كردند سخت تقبیح مى ‏نمودند.[٨]
قرآن کریم رهبانیّت را بدعتی می داند که مورد قبول خداوند متعال نیست:

«ثُمَّ قَفَّینا عَلى‏ آثارِهِمْ بِرُسُلِنا وَ قَفَّینا بِعِیسَى ابْنِ مَرْیمَ وَ آتَیناهُ الْإِنْجِیلَ وَ جَعَلْنا فِی قُلُوبِ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَ رَحْمَةً وَ رَهْبانِیةً ابْتَدَعُوها ما كَتَبْناها عَلَیهِمْ إِلاَّ ابْتِغاءَ رِضْوانِ اللَّهِ فَما رَعَوْها حَقَّ رِعایتِها...».

سپس در پى آنان رسولان دیگر خود را فرستادیم، و بعد از آنان عیسى بن مریم را مبعوث كردیم و به او انجیل عطا كردیم، و در دل كسانى كه از او پیروى كردند رأفت و رحمت قرار دادیم و رهبانیتى را كه ابداع كرده بودند، ما بر آنان مقرّر نداشته بودیم گرچه هدفشان جلب خشنودى خدا بود، ولى حقّ آن را رعایت نكردند.[٩]
نقل شده است که عثمان بن مظعون پسری داشت که از دنیا رفت. این واقعه به قدری او را محزون ساخت که قسمتی از خانه خود را محل عبادت قرار داد و زندگی عادی خود را رها کرد و تنها به عبادت مشغول شد. این خبر به رسول خدا صلّی الله علیه و آله رسید. حضرت او را نصیحت کرده و فرمودند:

«یا عُثْمَانُ إِنَ‏ اللَّهَ‏ تَبَارَكَ‏ وَ تَعَالَى‏ لَمْ‏ یكْتُبْ‏ عَلَینَا الرَّهْبَانِیةَ إِنَّمَا رَهْبَانِیةُ أُمَّتِی الْجِهَادُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ...».

ای عثمان!‏ به درستی که خداوند تبارک و تعالی بر ما رهبانیّت (گوشه گیری و دست شستن از دنیا و تنها اشتغال به عبادت) را واجب نکرده. فقط و فقط رهبانیّت امّت من جهاد در راه خداست.[١٠]

خودآزمایی

١- رویکرد افراط و تفریط نسبت به غریزه جنسی را توضیح دهید؟
٢- نظر اسلام نسبت به غریزه جنسی چیست؟

پی‌نوشت‌ها

[١] تاثیر پوشش اسلامی در مهار غریزه جنسی (مهدی زاده، حسین) ص ١٢ و ١٣. (با تلخیص)
[٢] قرآن کریم می فرماید: «وَ مِنْ آیاتِهِ أنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ انْفُسِكُمْ ازْواجاً لِتَسْكُنوا الَیها وَ جَعَلَ بَینَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً» (سوره روم/ آیه ٢١) یعنى: یكى از نشانه ‏هاى او این است كه از خود شما براى شما همسر آفرید تا با او آرام گیرید و میان شما مهر و محبت قرار داد.
[٣] مجموعه ‏آثار استاد شهید مطهرى (کتاب اخلاق جنسی) ج ‏١٩ ص ٦٢٧ و ٦٢٨.
[٤] تاثیر پوشش اسلامی در مهار غریزه جنسی (مهدی زاده، حسین) ص ١٣. (با تلخیص)
[٥] مجموعه ‏آثار استاد شهید مطهرى (کتاب اخلاق جنسی) ج ‏١٩ ص ٦٣٢.
[٦] نهج البلاغة (للصبحی صالح) ص ٤٧٩ [حکمت ٧٠].
[٧] تاثیر پوشش اسلامی در مهار غریزه جنسی (مهدی زاده، حسین) ص ١٣ و ١٤. (با تلخیص)
[٨] مجموعه ‏آثار استاد شهید مطهرى (کتاب اخلاق جنسی) ج ‏١٩ ص ٦٣٠. (با تلخیص)
[٩] سوره حدید/ آیه ٢٧ (ترجمه مکارم).
[١٠] الأمالی ( للصدوق) ص ٦٦.

دفتر نشر فرهنگ و معارف اسلامی مسجد هدایت
حجت‌الاسلام مسلم زکی‌زاده