همینطور است کلماتی که به کار میبریم. ظاهرش چند حرف است، باطنش معنایی دارد، در باطن معنا نیز مفهومی نهفته است و در ضمن یک کلمهی واحد [مانند متشکرم] را میتواند به هر قصدی به کار برد؛ از تشکر و تقدیر گرفته، تا مسخره و اهانت.
تمامی اعمال و از جمله عبادات آدمی نیز همینطور است، چنان که نماز را میشود "قربة الی الله" و یا برای ریا و فریب اقامه نمود.
حجاب
بنابراین، این دنیا با تمامی عناصرش، ظاهری دارد که حکم حجاب را برای باطن دارد و این حجابها، یکی یکی، برای هر کسی که نزدیکتر و محرمتر شود کنار میرود. چنان که همگان ظاهر یک کوه را میبینند، اما این ظاهر حجابی است که باطنش را میپوشاند. اما اگر کسی کوهنورد، یا سنگشناس، معدنشناس و ... باشد، حجاب ظاهر برای او کنار رفته و باطن یا بواطنش را میبیند.
پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله فرمودند که همین قرآن نیز ظاهری دارد و باطنی، باطنش باطنی، تا هفتاد بطن [یعنی بیاندازه]. پس هر کس با قرآن مجید مأنوستر گردد، محرمتر میشود و بواطنش را [به حد خود] میبیند.
قیامت
برای قیامت، اسمهای گوناگونی در قرآن مجید ذکر شده است که هر کدام مُعرّف و بیانگر وجههای از آن روز بزرگ میباشد، مانند: «یَوم الحَشر – روی که همگان محشور میگردند» - «یَوم الجَمع – روزی که همگان جمع خواهند شد» - «یَوم القِیامة – روزی که همه قیام خواهند کرد» - «یَوم الحِساب – روز حسابرسی مواضع و اعمال همگان» - «یَوم الفَصل – روز جداسازی» و ... .
«يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ» - از جمله این اسامی، «يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ» میباشد؛ یعنی روزی که تمامی اسرار بیرون میریزد و پنهان داشته شدهها، آشکار میگردد.
در این روز، هم اسرار خلقت با تمامی حکمتهایش آشکار میگردد – هم اسرار قرآن مجید، با تمامی حقایقش آشکار میگردد – هم نیتهای خوب یا بد انسان آشکار میشود و هم باطن و چهرهی حقیقی اعمال و کردهها و آثار آنها بیرون میریزد.
دقت کنیم که فقط "عمل" در نظر گرفته نمیشود، بلکه "آثار عمل" که تا قیامت امتداد دارد نیز معلوم شده و به محاسبه کشیده میشود. فرض کنید که هر چند به مقدار ناچیز، به مستمندی کمک نمودید، یا کلمهای را به کسی آموختید، و یا گامی در راه اعتلای اسلامی و بیداری و خیر مسلمانان برداشتید ... ، و یا خدایی ناکرده، کسی کفر، شرک و نفاق ورزید، دروغی گفت، امانتی را ضایع کرد، به شخص یا جامعهای ظلم نمود، به وعدهاش [هر چند به یک کودک] عمل ننمود، معصیت کرد یا فساد (تباهی) به بار آورد! خب، آثار این کارهای خوب یا بد چیست؟ آیا جایی ثبت میشود و به حساب میآید یا خیر؟! وقتی این آقا یا خانم، در سن پنجاه سالگی، مسلمان دانشمندی شده، به احتمال قوی معلم کلاس اول او از دنیا رفته و یا پیر شده و اصلاً او را نمیشناسد؛ اما اثر همان آموزش تا قیامت ادامه دارد و ثبت میشود و به حساب میآید:
«إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَى وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ» (یس، 12)
ترجمه: ماييم كه مردگان را زنده مىكنيم و آنچه كردهاند و آنچه از آثارشان بعد از مردن بروز مىكند همه را مىنويسيم و ما هر چيزى را در امامى مبين برشمردهايم.
دیدن باطنها
بنابراین، باطن هر چیزی، هر امری و هر کاری، همراه ظاهرش وجود دارد و اینطور نیست که یک روزی اتفاق بیفتد، مثل روح که باطن جسم است و همیشه بر آن احاطه دارد؛ اما گاهی این بواطن دیده میشوند و گاهی دیده نمیشوند، برخی میبینند و برخی نمیبینند. خداوند متعال همیشه علیم، خبیر، سمیع و بصیر است و تمامی ظواهر و بواطن را میبیند؛ اهل بصیرت نیز ظاهربین نیستند و به اندازهی ظرفیت خود، نگاه به باطن دارند؛ و در قیامت که پردهها [حجابها] کنار میرود، همگان ظاهر و باطن اعمال خود را – هر چند به کوچکی یک ذره باشد – میبینند:
«يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ»
- در آن روز مردم بصورت گروههای پراکنده (از قبرها) خارج میشوند تا اعمالشان به آنها نشان داده شود!
«فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ»
- پس هر کس هموزن ذرّهای کار خیر انجام دهد آن را میبیند!
«وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ»
- و هر کس هموزن ذرّهای کار بد کرده آن را میبیند!
آیا یک لحظه "توجه و یا غفلت"، آثار متعدد دنیوی – که حتی ممکن است سرنوشت را تغییر دهد – ندارد که در آخرت دیده نشود؟! آیا یک رویکرد صادقانه، توجه و استغفار، سبب بخشش تمامی گناهان نمیگردد و یا یک شکر صادقانه، نعمات را افزون نمیگرداند؟! آیا یک نگاه محبتآمیز به همسر، فرزند، پدر و مادر یا رفیق، آثار ابدی ندارد و یا یک همراهی کوچک [هر چند به اندازهی اشارهی چشم] به یک ظلم، فساد، انحراف و خیانت (به ویژه در امور اجتماعی)، باطل و ظالم را تقویت نمیکند و آثارش بر فرد و جامعه مترتب نمیگردد؟! پس، این ذرهها نیز همه ثبت شده و دیده خواهند شد و نتیجه خواهند داد:
«وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى * وَأَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَى * ثُمَّ يُجْزَاهُ الْجَزَاءَ الْأَوْفَى * وَأَنَّ إِلَى رَبِّكَ الْمُنْتَهَى» (النّجم، 39 تا 42)
ترجمه: و اينكه براى انسان (چیزی) جز حاصل تلاش او نيست * و [نتيجه] كوشش او به زودى ديده خواهد شد * سپس هر چه تمامتر وى را نتیجه (پاداش یا مکافات) دهند * و اينكه پايان [كار] به سوى پروردگار توست.
●- البته روز قیامت، روز بسیار عظیمی است و مراحلی دارد. دیدن اعمال و آثار آنها و باطن اعمال، فقط یک مرحله از آن است که صورت حقیقی هر نیت و کاری نشان داده میشود؛ در یک مرحلهی دیگر از قیامت، کتاب اعمال هر کسی را به دستش میدهند و به او میگویند: «خودت بخوان، که برای حسابرسی، خواندن خودت کافیست»:
«اقْرَأْ كِتَابَكَ كَفَى بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيبًا» (الإسراء، 14)
ترجمه: (و به او میگوییم:) کتابت را بخوان، کافی است که امروز، خود حسابگر خویش باشی!
●- پس از دیدن ظاهر و باطن نیات، باورها و اعمال و خواندن "کتاب نفس" توسط هر کسی، نوبت به سؤال و جواب و حسابرسی میرسد. از کفار به گونهای پرسش میشود که برایش حسرت، پشیمانی، بیچارگی و وحشت دارد؛ مثل آن که میپرسند: «آنان که با خدا شریک قرار دادی، کجا هستند که امروز تو را یاری کنند و نجات دهند»؟!
«وَيَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ أَشْرَكُوا أَيْنَ شُرَكَاؤُكُمُ الَّذِينَ كُنْتُمْ تَزْعُمُونَ» (الأنعام، 22)
ترجمه: آن روز که همه آنها را محشور میکنیم؛ سپس به مشرکان میگوییم: «معبودهایتان، که همتای خدا میپنداشتید، کجایند؟» (چرا به یاری شما نمیشتابند؟!)
به مؤمنی که همیشه روز ملاقات و حساب را در نظر داشته، خدا را دوستش داشته و قلبش برای او میتپیده، پس یقیناً به عمل صالح میپرداخته، میگویند: «بهبه! چه بندهی صالحی! حالا با سلام و سلامت، وارد بهشت خدا شو و در امنیت کامل باش، هم به نتایج خوب و باطن کارهایت برس، هم مزد کارت که سلطنت و فرمانروایی است را بگیر و هم جایزههایی بیشتر از مزد:
«مَنْ خَشِيَ الرَّحْمَنَ بِالْغَيْبِ وَجَاءَ بِقَلْبٍ مُنِيبٍ * ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ ذَلِكَ يَوْمُ الْخُلُودِ * لَهُمْ مَا يَشَاءُونَ فِيهَا وَلَدَيْنَا مَزِيدٌ» (ق، 33 تا 35)
ترجمه: آن کس که از خداوند رحمان در نهان بترسد و با قلبی پرانابه در محضر او حاضر شود * (به آنان گفته میشود:) بسلامت وارد بهشت شوید، امروز روز جاودانگی است * هر چه بخواهند در آنجا برای آنها هست، و نزد ما نعمتهای بیشتری هست (که به فکر هیچ کس نمیرسد)!
●- خلاصه احوالات قیامت و آن روز عظیم، به مراتب و به صورت غیر قابل قیاس، بیشتر از احوالات دنیا و حیات بشری در زمین است که همه در کلام الله [قرآن حکیم]، بیان شده است. اما برای کسانی که نامحرم هستند، این حقایق در حجاب است، نه ظاهرش آشکار میشود و نه باطنش، اما برای کسانی که با قرآن کریم آشنا، مأنوس و محرم میشوند، این حقایق و بواطن، در همین دنیا برایشان معلوم و مشهود میگردد و البته در قیامت، حقیقت هر چیزی را میبینند.
تا نگردی آشنا زین پرده رمزی نشنوی
گوش نامحرم نباشد جای پیغام سروش (حافظ)
نظرات شما عزیزان: