به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، علی واعظ درباره تنش اخیر نظامی نیروی دریایی بین ایران و آمریکا در خلیج فارس و دلایل آن افزود: به طور کلی در شرایطی هستیم که ایران و آمریکا به دنبال این هستند که در این چند ماه خطیر پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، دست بالاتر را داشته باشند یا طرف مقابل را وادار کنند گام نخست را در امتیازدهی بردارد یا اینکه در افکار عمومی داخلی بتوانند خودشان را در موضع قدرت نشان دهند. از این رو دو طرف در چند هفته گذشته دست به اقداماتی زدند که به دامنه تنش‌ها افزوده، اما واقعیت این است که در خلیج فارس، ایران به مانور دریایی که نیروهای آمریکایی در حال برگزاری بودند، واکنش نشان داد.

این مانور از ویژگی‌های خاصی برخوردار بود؛ برای نخستین بار پس از عملیات ۱۳۶۷ که درگیری نظامی مستقیم بین ایران و آمریکا در خلیج فارس پیش آمد، نیروهای وابسته به نیروی دریایی، ارتش و نیروی هوایی با هم یک مانور مشترک برگزار کردند که به طور ویژه به نظر می‌آمد برای مقابله با قایق‌های تندرو سپاه پاسداران طراحی شده بود. از همین رو می‌شد آن را یک اقدام تحریک‌آمیز تلقی کرد و به نظر می‌آید اقدام قایق‎‌های سپاه در ۲۰ فروردین هم واکنشی به این مانور بود که به تهدید آمریکا به منهدم‌کردن این قایق‌ها و پاسخ متقابل ایران منجر شد. این بخشی از بازدارندگی است که آمریکا به دنبال ایجاد آن است. به این قصد که جلوی هر گونه اقدام تلافی‌جویانه توسط ایران را در مقابله با سیاست فشار حداکثری آمریکا بگیرد. هم ترور سردار سلیمانی و هم اقداماتی از قبیل این مانور دریایی، برای اینکه به قول مقامات دولت ترامپ بازدارندگی آمریکا را در منطقه احیا کنند، طراحی شدند.

زمانی که در عراق حملات راکتی صورت می‌گیرد که به گروه‌های نزدیک به ایران منسوب می‌کنند یا اینکه در خلیج فارس قایق‌های سپاه با نیروهای آمریکایی دچار اصطکاک می‌شوند، این مفهوم بازدارندگی تضعیف می‌شود و دولت ترامپ در داخل از طرف نیروهای تندرو مورد انتقاد قرار می‌گیرد که در مقابل ایران با ضعف عمل می‌کند.

• نردبان تقابل با ایران

این کارشناس گفت: حتی منتقدان ترامپ خواهند گفت او شرایطی را به وجود آورده است که ایران که پیش‌تر در پایبندی کامل به تعهدات هسته‌ای بود و از اقدامات تحریک‌آمیز در منطقه اجتناب می‌کرد، امروز به خاطر سیاست ترامپ، در شرایطی قرار گرفته است که به این اقدامات دست می‌زند. بنابراین فشار داخلی روی دولت ترامپ افزایش می‌یابد تا همچنان از این نردبان تقابلی بالا برود و سطح تنش‌ها را افزایش دهد. خطر این است که این موضوع از دست خارج شود و در نهایت دو طرف برخلاف میل باطنی که به نظر می‌آید بر اجتناب از جنگ قرار دارد، به سمتی پیش بروند که خواسته یا ناخواسته وارد یک درگیری نظامی شوند.

در این مصاحبه از واعظ پرسیده شد در ماه‌های اخیر بعد از کووید-۱۹ شاهد بودیم که هم قیمت جهانی نفت به ویژه نفت آمریکا کاهش داشت و هم وضعیت اقتصادی آمریکا به شدت دچار رکود شده است، آیا دولت آمریکا برای فرار از این مشکلات یا بهبود شرایط اقتصادی خود دست به یک درگیری نظامی خواهد زد؟

واعظ با بیان اینکه «این احتمال کاملا وجود دارد»، گفت: این مفهوم هم برای ترامپ جاافتاده است؛ به این معنا که زمانی که یک شهروند عادی بود، در پایان دوره اول ریاست‌جمهوری اوباما این اتهام را به او زده بود که با توجه به مشکلات داخلی ممکن است اوباما بخواهد برای معطوف‌کردن توجهات از مشکلات داخلی و کاستی‌های دولت به مشکلات خارجی و درگیری‌های بین‌المللی، جنگی را با ایران آغاز کند.
 

وی افزود: به هر حال این انگیزه کاملا در شخصی چون ترامپ ممکن است وجود داشته باشد، برای اینکه کارت برنده‌اش در انتخابات ریاست‌جمهوری امسال، کارت اقتصاد بود و امروز اقتصاد آمریکا در نتیجه این همه‌گیری دچار رکود شدید است.

• افزایش خطر سوء محاسبات

این تحلیلگر مسائل آمریکا و ایران ادامه داد: علاوه بر این، انتقادات خیلی جدی‌ای به نحوه مدیریت این بحران توسط دولت ترامپ در آمریکا وجود دارد. بنابراین هیچ بعید نیست که ترامپ از یک درگیری محدود نظامی با ایران، به عنوان یک بازیچه‌ برای منحرف‌کردن افکار عمومی از مشکلات داخلی استفاده کند و این به گمان من خطر سوء محاسبه را افزایش خواهد داد.

واعظ تصریح کرد: همچنین احتمال دارد در ایران هم کسانی باشند که فکر کنند آمریکا که در داخل در حال مبارزه با بحران کروناست، ممکن است از توجه کافی برای مقابله با ایران در منطقه برخوردار نباشد و بنابراین این شاید فرصتی را برای فشار به ایران در برابر فشار حداکثری دولت ترامپ ایجاد ‌کند.

وی یادآور شد: در نظر بگیرید وقتی در یک حمله راکتی ماه مارس، دو آمریکایی در پایگاه التاجی عراق کشته شدند، برخلاف حمله راکتی ماه دسامبر گذشته که یک آمریکایی را کشت و منجر به اقدام تلافی‌جویانه آمریکا در ترور سردار سلیمانی شد، در ماه مارس آمریکا هیچ پاسخی نداد. بنابراین هیچ بعید نیست که این تفسیر در ایران هم صورت بگیرد که آمریکا با توجه به درگیری‌های داخلی ممکن است در خارج از کشورش رفتار ملایم‌تری نشان دهد و در این تضاد انگیزه‌ای که وجود دارد، از طرف ترامپ علاقه به انحراف افکار عمومی از مشکلات داخلی و از طرف ایران، تصور اینکه مشکلات داخلی در سیاست خارجی آمریکا تأثیر مهارکننده دارد، ممکن است باعث شود دو طرف سوء محاسبه داشته باشند.

سؤال دیگری نیز به این شرح مطرح شد که  پمپئو به شدت به دنبال تمدید محدودیت‌های تسلیحاتی مندرج در پیوست قطع‌نامه ۲۲۳۱ است. مقاله‌ای در نیویورک‌تایمز منتشر شد که از طرحی برای بازگشت آمریکا به کمیسیون مشترک خبر می‌داد. ‌واعظ در پاسخ گفت بله، از مدت‌ها پیش، متحدان آمریکا در منطقه به دولت ترامپ فشار وارد کردند که آنها ایران را تهدیدی برای امنیت خودشان می‌بینند و احساس می‌کنند ایران همین حالا هم در منطقه دست بالاتر را دارد، اگر به تسلیحات متعارف پیشرفته دست یابد، توازن قوا بیشتر به نفع ایران در منطقه تغییر خواهد کرد و این امری است که آنها به دنبال جلوگیری از آن هستند.‌ تنها راه برای این کار ازبین‌بردن کامل برجام بود اما با توجه به اینکه آمریکا یکی از مشارکت‌کنندگان برجام محسوب نمی‌شود، دولت ترامپ به دنبال این است که تفسیرهای فرامتنی از برجام انجام دهد به این قصد که بتواند از حقی که از آن انصراف داده است برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل متحد استفاده کند.

در بخش نخست برجام، از آمریکا به عنوان یکی از شرکت‌کنندگان برجام نام برده شده و در برجام، هیچ بندی مربوط به خروج از توافق وجود ندارد. آمریکا از این رو مدعی است که یکی از طرفین برجام است اما اگر به جملات حقوقی‌ای که خود ترامپ در زمان خروج از برجام استفاده کرد، نگاه کنیم، به طور واضح از واژه پایان‌بخشیدن به شراکت آمریکا در برجام اشاره کرده است.

بنابراین آمریکا این حق را از دست داده اما با توجه به اینکه عضو دائم شورای امنیت است و در نهایت این موضوع، نه یک موضوع حقوقی بلکه یک موضوع سیاسی است، ممکن است بتواند کار خود را پیش ببرد و شورا را به بازگرداندن تحریم مجبور کند.

اما این در شرایطی است که روسیه و چین گفته‌اند برای چنین تحریم‌هایی هیچ‌گونه مشروعیتی قائل نخواهند بود و ایران هم تهدید کرده است که نه تنها از برجام بلکه از پیمان منع گسترش سلاح اتمی (ان‌پی‌تی) خارج خواهد شد. بنابراین، این اقدام تبعات بسیار جدی‌ای خواهد داشت.

• چالش‌های تمدید تحریم تسلیحاتی ایران

سود این اقدام برای آمریکا هم چندان مشخص نیست چراکه قسمتی از محدودیت تسلیحاتی که مربوط به فروش سلاح توسط ایران است، امروز در حال انجام است و خود آمریکا ایران را متهم می‌کند که تسلیحات را به شبه‌نظامیان منطقه می‌فرستد.

واعظ درباره بخش محدودیت خرید تسلیحات هم اظهار کرد: روسیه و چین گفته‌اند اگر تحریم‌های سازمان ملل متحد بازگردد هم این تسلیحات را به ایران خواهند فروخت و این قطع‌نامه‌ها را به رسمیت نخواهند شناخت. بنابراین به نظر می‌آید در اینجا تنها دستاورد احتمالی برای دولت ترامپ، ازبین‌بردن کامل برجام باشد که البته با هزینه گزافی همراه خواهد بود.

وی تشریح کرد: اگر ایران از ان‌پی‌تی خارج شود، انتقادات از دولت ترامپ در چند ماه باقی‌مانده به انتخابات بسیار بالا خواهد گرفت و در مجموع می‌تواند به ضرر او باشد.

این تحلیلگر مسائل ایران و آمریکا عنوان کرد: به نظر می‌آید در حال حاضر پمپئو یک روند پلکانی را برای رسیدن به این هدف دنبال می‌کند که ابتدا، قصد ارائه قطع‌نامه به شورای امنیت را برای تمدید محدودیت تسلیحاتی دارد. پس از آنکه روسیه آن را وتو کرد، آن وقت آمریکا مشروعیت بیشتری برای کسب حمایت دیگر اعضای شورا پیدا می‌کند و می‌کوشد تحریم‌های شورای امنیت را به عنوان یکی از اعضای اصلی ابتدایی برجام برگرداند.

واعظ اضافه کرد: اما همان‌طور که گفتم این روند بدون شک بسیار چالش‌برانگیز خواهد بود، اختلافات را در سطح شورای امنیت بسیار تعمیق خواهد کرد و در شرایطی حتی روسیه می‌تواند در راه اجرای این امر، موانعی بسیار جدی ایجاد کند.