دانشجو: فلسفه روزه چیست و چرا در اسلام باید روزه گرفت؟

اولاً، روزه اختصاص به دین اسلام ندارد؛ بلکه در تمامی ادیان توحیدی، به آن امر شده است؛ چنان که قرآن کریم می فرماید: «یاأَیهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ».1

ثانیاً، دربارة فلسفه روزه باید گفت که آن چه از نظر عقل در آن شک و تردید نیست، این است که خداوند متعال، آگاه به مصالح و مفاسد همه چیز است و به همین خاطر، به آن چه که برای انسان نفع دارد، امر کرده و از آن چه ضرر دارد، نهی کرده است. بنابر این، به حکم عقل، می فهمیم که روزه قطعاً برای انسان منفعت دارد.

به طور کلی، دسترسی به فلسفه همه احکام برای بشر، ممکن نیست؛ اما با این وجود، بعضی از حکمت های وجوب روزه و آثار و برکات این عبادت پرفیض، در منابع اسلامی بیان شده اند که برخی عبارتند از:

1. آزمایش و تثبیت اخلاص.

2. مساوات و برابری بین أغنیاء و فقراء در رنج گرسنگی.

3. یادآوری تشنگی و گرسنگی روز قیامت و در امان بودن از آن.

4. تسلط یافتن بر شهوت و هوای نفس

5. تسکین و آرامش جسم و روح

علاوه بر اینها، تأثیرات شگرف روزه بر سلامت بدن، قابل انکار نیست؛ چنان که دانشمندان علوم تجربی آن را به اثبات رسانده اند و تصریح کرده اند که روزه برای استراحت دستگاه گوارش و تنظیم ترشحات معده و روده، بسیار مفید می باشد. پرفسور وکتور پوشر فرانسوی می گوید: روزه، بهترین وسیله برای تندرستی است.

* خلاصه ای از احکام نماز و روزه مسافر

مسئله اول: مسافرت  اگر به قدر مسافت شرعی باشد و شخص کثیرالسفر، مسافرتش برای شغل نباشد و این مسافرت هم حداقل ۴ فرسخ شرعی یعنی ۲۲/۵ کیلومتر است و ۲۲/۵ کیلومتر هم می خواهد، در این سفرها نمازهای چهار رکعتی شکسته است و باید به صورت دو رکعتی خوانده شود و روزه ی این مسافر هم صحیح نیست.

مسئله دوم: کسانی که سفر کردن جزئی از شغل شان است و کثیرالسفر هستند، یعنی برای شغل شان مسافرت های زیادی می روند که معمولاً بین سفرها کمتر از ۱۰ روز فاصله است، این افراد باید در سفرهای کاری -و نه سفرهای شخصی- نماز را کامل بخوانند و و روزه شان هم صحیح است.

مسئله سوم: کسی که به مسافرت شخصی  می رود، در آن روزی که به مسافرت می رود، اگر قبل از ظهر برود، یا در هنگام ظهر در بین راه باشد یا در جایی باشد که وطنش نیست و ۱۰ روز هم نمی خواهد در آنجا بماند، روزه ی آن روزش صحیح نیست، اما اگر بعدازظهر حرکت کند، روزه ی آن روزش صحیح است.

مسئله چهارم: وقتی که شخص از سفر برمی گردد، اگر در هنگام اذان ظهر در راه باشد، روزه ی آن روزش صحیح نیست، اگر قبل از اذان ظهر ولو یک دقیقه  قبل از اذان به وطنش یا جایی که می خواهد ۱۰ روز در آنجا بماند برسد، روزه ی آن روزش صحیح است. اما اگر او در هنگام اذان ظهر حتی ۵۰۰ متر با وطنش فاصله داشته باشد، روزه ی آن روزش صحیح نیست.

مسئله پنجم: کسی که کثیرالسفر است یعنی شغلش مسافرت است و زیاد به مسافرت می رود، در سفرهای شخصی باید نماز را شکسته بخواند؛ و خانواده اش که با او سفر می کنند و  شغل شان مسافرت نیست، باید نماز را شکسته بخوانند، مگر اینکه قصد اقامت ۱۰ روزه کنند. مثلاً اگر فرد شاغل سه روز در هفته را در شهر دیگری کار می کند و خانواده اش هم با او می آید ولی خانواده اش آنجا شغلی ندارند، خانواده ی او باید نماز را شکسته بخوانند و تبعیت در اینجا معنا ندارد.

مسئله ششم: تبعیت زن و فرزند از سرپرست خانواده در صورتی است که آنها به صورت مستقل تصمیم نمی گیرند و آن هم در جایی است که بنا دارند بمانند یا بنا دارند زندگی کنند. اما جایی که مثلاً وطن شوهر بوده و الان هم هست و الان آنجا زندگی نمی کنند، زمانی که به وطن شوهر مسافرت می روند، اگر وطن زن و بچه ها آنجا نباشد، یعنی خانم آنجا زندگی نکرده است و بچه ها آنجا به دنیا نیامده اند و اصلاً آنجا با هم زندگی نکرده اند، زن و فرزند تابع شوهر نیستند و اگر قضد ۱۰ روز نکنند نمازشان شکسته است و روزه شان هم صحیح نیست.

* احکام روزه ی رانندگان برون شهری، شخص کثیر السفر؛

- حکم نماز و روزه ی راننده ی داخل شهری یا آژانس یا بین شهری که مسافتی را باید بروند که کمتر از چهار فرسخ است، ولی گاهی مسافری را سوار می کنند که به مسافتی بیشتر از چهار فرسخ می روند چیست؟
راننده ی درون شهری و اتوبوس واحد، شغل شان مسافرت نیست و نمازشان هم در سفر شکسته است. اما اگر این راننده ی تاکسی گاهی مسافر برای بیرون شهر به او می خورد و باید مسافت شرعی را طی کند و این گه گاه به قدری است که بین این مسافرت های برون شهری ده روز فاصله نمی شود، مثلاً هفته ای یکی دو بار مسافر به او می خورد و یک مسافت شرعی را می رود، خب ایشان کثیرالسفر می شود و در مسافرت های کاری که مسافر می برد، نمازش کامل است و روزه  اش هم صحیح است. همین شخص اگر  مسافرت هایش زیاد نیست و گاهی وقت ها (بیشتر از ده روز یکبار) ممکن است مسافری برای بیرون شهر و مسافت شرعی ببرد، ایشان کثیرالسفر نیست و در همین مسافرت ها و سفرهای دیگر باید نمازش را شکسته بخواند و روزه اش هم صحیح نیست.

* حکم تبعیت زن و فرزند در وطن

- فاصله ی وطن همسر بنده تا وطن من بیشتر از مسافت شرعی است و محل کار و سکونت ما حدوداً ۳۰۰ کیلومتر با وطن اصلی فاصله دارد؛ نماز و روزه ی همسر بنده در وطن من چگونه است؟
سؤال این است که همسر ایشان وقتی به وطن شوهر می آید نمازش کامل است یا نه؟ اگر همسر شما اهل وطن شما نیست یعنی آنجا زادگاهش نبوده است، آنجا زندگی نمی کرده و اهل جای دیگری است، وقتی با شما به وطن شما می آید، آنجا تابع نیست، یعنی نمازش شکسته است، روزه اش هم صحیح نیست، مگر اینکه تصمیم داشته باشد حداقل ۱۰ روز در آنجا بماند.