پرسش:

تدبر صحيح در قرآن چگونه است؟ چگونه مي توان قرآن را فهميد (فهم در حد خود انسان) و نكات آن را دريافت نمود؟

پاسخ:

با سلام و ادب

خلاصه‏ اي از روش تدبّر در قرآن‏

همان‏گونه كه قرآن دو جنبه تزكيه و تعليم دارد، برنامه تدبردر آن نيز چنين است و ما آنها را با هم تركيب مي‏كنيم تا يك برنامه كامل در اختيار داشته باشيم:

خلاصه برنامه تدبّر چنين است:

1- هدف از تدبّر، ساختن شخصيت خواننده و رسيدن او به هدفهاي مشروع خويش، و شناختن حق و يافتن نيروي كافي براي روان كردن آن است.

2- تدبّر به معني تفكر و انديشيدن منطقي در معني حقيقي آيه است، در صورتي كه تفسير به رأي عبارت از بي‏نيازي نشان دادن به اين تفكر است از راه جعل كردن معنايي براي آيه و تدبّر واجب است و تفسير به رأي حرام.

3- محور تدبّر بحث و جستجو درباره آن قوانين علمي است كه آيات قرآن آنها را شامل مي‏شود، يا آن روشهاي تربيتي كه اين آيات از آنها حكايت مي‏كند، و به صورت خلاصه شناختن ظاهر تربيت و باطن علم از قرآن است.

4- محور تدبر منحصر به حقايقي است كه فكر شخص تدبر كننده مي‏تواند آنها را بفهمد (و به نام محكم خوانده مي‏شود) اما آنچه را كه نمي‏تواند بفهمد (و به‏

نام متشابه خوانده مي‏شود) بايد براي زماني باقي گذارد كه بتواند آن را فهم كند.

5- براي معرفت ظاهر قرآن لازم است، به دو شرط، به لغت و كتاب لغت رجوع شود: اول، پالودن آن از رسوبات محيط تنگ و تمركز پيدا كردن بر معناي عربي پاك آن دوم، انديشيدن در آن ماده اساسي كه ديگر معاني خاص از آن سرچشمه مي‏گيرد، و بدين گونه امكان به دست آوردن موارد استعمال لفظ براي دسترس پيدا كردن به معني واحد مشترك آنها كه بايد به آن متمسك شويم، فراهم مي‏آيد.

6- موارد استعمال لفظ را در قرآن جمع آوري و آنها را با يكديگر مقايسه كن تا بر حسب آنچه سياق هر يك از آنها به آن رهبري مي‏كند، معني مشترك ميان آنها را پيدا كني.

7- در آن هنگام كه در آيه‏اي تدبّر مي‏كني، اين پرسش را از خودت طرح كن: چرا قرآن اين كلمه را برگزيده و وجه تمايز آن با كلمات مترادف آن چيست؟ و در چارچوب مواد 5 و 6 به يافتن پاسخ اين پرسش بپرداز.

8- به جستجو در يك كتاب تفسير صحيح بپرداز، و از آن بپرهيز كه جنبه عموميت قرآن را به مورد نزول خاص آن، يا به تطبيق تاريخي واحد محدود كني، بلكه پس از يافتن مورد خاص آن را در مورد امثال آن در معرض تطبيق قرار ده. از خلال اينها صفاتي را خواهي شناخت كه سبب لزوم نزول آيه يا تطبيق آن بر آنها بوده است.

9- ظاهر قرآن را به هفت قسمت تقسيم كن: امر و تشويق و نهي و ترساندن و داستانهاي تاريخي و مثلهاي بياني و مجادله با دشمنان. و در صدد يافتن پاسخ اين پرسش برآي كه در آيه مورد نظر چند تا از آنها وجود دارد.

10- و در باطن آيه به يافتن ارتباط هر جمله به جمله ديگر و هر آيه به آيه پس از آن و ارتباط مجموعه‏اي از آيات به مجموعه‏اي ديگر برخيز، و به جستجوي دو نوع رابطه ميان آنها توجه داشته باش:

الف: رابطه علمي بدان سان كه يكي از آنها سبب ديگري يا هر دو سبب‏

جمله يا آيه ديگر شده باشد.

ب: رابطه تربيتي بدان سان كه يكي مستلزم ديگري باشد، تا مجموع به صورت روش و برنامه تكامل يافته‏اي براي تربيت فرد و تزكيه نفس او شود.

11- بر تو واجب است كه به صفات نفسي و عقلي متصف شوي تا امكان اكتشاف حقايق قرآني برايت فراهم آيد، و اينها عبارت است از:

الف: ايمان داشتن به وحي، و اين كه وحي وثيقه اي ميان تو و پروردگار و خطاب مستقيمي از جانب آفريدگار تو است.

ب: و آماده بودن براي به كار بستن تعليمات او، و تسليم شدن به افكار او حتّي در آن صورت كه مخالف با مصالح تو باشد يا با آداب و عادات گذشته تو و افكار اجتماعت مخالف باشد.

ج: متمركز ساختن جستجوي حقيقت در كانوني يگانه كه به نام تمركز فكر يا تروّي خوانده مي‏شود. و اين تمركز ژرفاي تدبّر دور دامنه است و اگر جز اين باشد، مواد ديگر در اين برنامه چيزي جز پوستهاي بدون مغز نخواهد بود.

د: شجاعت توسّل به حق و اعتماد به عقل يا به واقعيتي كه عقل به سوي آن رهنماست.

12- در صدد يافتن تطابقي خارجي و زنده براي موضوعات قرآن حكيم، و يافتن اشخاصي باش كه قرآن آنان را توصيف مي‏كند، و از اوضاعي كه قرآن بيان كننده آنها است، و نتايجي كه قرآن از آنها سخن مي‏گويد.

13- آيات قرآن را بر خودت در معرض تطبيق قرار ده، تا در آن هر چه را كه قرآن شرح داده است بيابي، و از آنچه ممكن است به تو برسد بيمناك شوي.

 تفسير هدايت، ج‏1، ص: 82تا ص: 85

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: